Kıpçak Yurdundan Mısır’a, Kölelikten Sultanlığa: Baybars

tarih:

 


Baybars’ın Kökeni ve İlk Yılları

1223 yılında Kıpçak ülkesinde doğan Baybars, Borçoğlu veya Borlu kabilesine mensuptur. Henüz genç yaşlarda esir alınarak önce Sivas’a, daha sonra Halep ve Dımaşk’a götürülmüştür. Arap kaynaklarına göre mavi gözlü ve çevik bir Kıpçak Türküdür.

Hama’da Emîr Alâeddin Aytekin el-Bundukdârî tarafından satın alınmış ve onunla birlikte Kahire’ye gitmiştir. Eyyûbi Sultanı el-Melikü’s-Sâlih’in oluşturduğu Bahri Memlükleri birliğine katılmış ve kısa sürede önde gelen emirlerden biri olmuştur.

1250 yılında Turanşah’ın öldürülüp Eyyûbî Devleti’nin sona erdirilmesinde ve Memlük Devleti’nin kurulmasında Baybars'ın rolü büyüktür.

Moğol Tehdidi ve Aynicâlût Zaferi

Memlük Devleti henüz yeni kurulmuşken, Cengiz Han’ın torunu Hülagü, büyük bir orduyla Ortadoğu’ya geldi. 1258 yılında Abbasi Halifeliği’ni yıkıp Bağdat’ı harap etti. Hedefinde ise Mısır vardı.

Boyun eğmeyi reddeden Memlükler, Moğollarla savaşmaya karar verdiler. Hülagü, Moğol Büyük Hanı Mengü Kağan’ın ölümü üzerine Karakurum’a dönmek zorunda kalınca, ordusunun başına Ketboğa’yı bıraktı.

3 Eylül 1260’ta, bugünkü Filistin topraklarında bulunan Aynicâlût’ta iki ordu karşı karşıya geldi. Baybars’ın komutan olarak büyük yararlılıklar gösterdiği bu savaşı Memlükler kazandı. Bu zafer, İslam dünyasının Moğol istilasına karşı ilk büyük başarısı oldu.

Sultan Baybars’ın İktidarı

Aynicâlût Zaferi’nin ardından Baybars, Sultan Kutuz’u öldürerek 26 Ekim 1260’ta tahta çıktı. Yaklaşık on yedi yıl tahtta kalan Baybars, Memlük Devleti’nin gerçek kurucusu olarak kabul edilir.

Sultanlığı boyunca Haçlılar, Moğollar ve Kilikya Ermeni Krallığı ile yoğun mücadelelere girişti.

  • 1266 yılında Ermenilerin ülkesini tahrip ettirdi.

  • 1268 yılında Antakya Haçlı Prinkepsliği’ni fethederek bölgedeki Haçlılara ağır bir darbe vurdu.

  • Suriye sahilindeki birçok Haçlı şehrini ele geçirdi.

  • 1277 yılında Selçukluların çağrısı üzerine Anadolu'ya yöneldi ve Elbistan’da İlhanlılar’a ağır bir yenilgi yaşattı.

Ölümü ve Mirası

Baybars, Dımaşk’a döndükten sonra hastalandı. 20 Haziran 1277'de vefat etti ve Şam’da kendisi için yaptırdığı türbeye defnedildi.

Devlet idaresine getirdiği yenilikler ve kurduğu müesseselerle Memlük Devleti’nin gerçek kurucusu olarak kabul edilir. Haleflerinin uygulayacağı siyasetin temelini atan Baybars, halk hikâyelerine ve efsanelere konu olacak kadar büyük bir şöhrete ulaşmıştır.

Samimi bir Müslüman olan Baybars, aynı zamanda Cengiz yasasını ve töresini de uygulardı. Düzenli ve çalışkan bir devlet adamı olarak ülkenin idaresini sıkı bir şekilde kontrol altında tutmuş, adalet ve hukuk sistemine büyük önem vermiştir.

Memlük Devleti hakkında bilgi almak için konuyla ilgili yazımıza bakınız: https://hermestarihvebilimakademisi.blogspot.com/2025/04/kolelerin-imparatorlugu-memlukler.html

Yazar: Belma DÖNMEZ

Kaynaklar

  • İbn Abdüzzâhir, er-Ravzü’z-Zâhir fî Sîreti’l-Meliki’z-Zâhir (Arapça)

  • Makrîzî, es-Sülûk (Arapça)

  • İbnü’l-Muğayzel, Zeyl Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb (Arapça)

  • İbn Abdüzzâhir, Kâtibinin Gözünden Sultan Baybars, Çev. Aydın Usta

  • Ramazan Şeşen, Haçlılar Önünde Sultan Baybars

  • Ramazan Şeşen, Sultan Baybars ve Dönemi (1260-1277)

  • Kâzım Yaşar Kopraman, “Mısır Memlûkleri (1250-1517), Mısır’da Memlûk Devleti’nin Kuruluşu”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi

  • https://islamansiklopedisi.org.tr/baybars-i

  • https://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_3/kanat.pdf

Yorumlar

Yorum Gönder